Krông Pa, một huyện nằm phía Đông Nam của tỉnh Gia Lai, cách Tp. Pleiku khoảng 145km. Có thể nói, Krông Pa là nơi có khí hậu khắc nghiệt nhất vùng đất Gia Lai và cả Tây Nguyên. Ngày nắng, nóng như thiêu, như đốt. Đêm xuống thì nhiệt độ hạ thấp vì thế mà ít có loài động, thực vật nào thích ứng. Với lợi thế có diện tích đồng cỏ, thiếu mưa, thừa nắng nên rất thuận lợi để phát triển đàn bò. Chính vì vậy, Krông Pa có đàn bò lớn nhất-nhì tỉnh Gia Lai khoảng gần 70 ngàn con.

Những năm qua, cùng với sự phát triển tổng đàn bò trên địa bàn, nhiều hộ dân nơi đây đã cho ra đời sản phẩm bò một nắng Krông Pa. Thịt bò một nắng ở Krông Pa, có nguồn gôc từ thịt bò khô của người Jrai. Sau mỗi lễ hội, người Jrai thường mổ bò để thiết đãi bà con buôn làng, dòng họ, khi ăn không hết thì họ lại phơi khô để cất ăn dần vào mùa mưa. Thịt bò khô trở thành món ăn truyền thống của người Jrai, tuy nhiên, loại thịt này khi phơi đã khô kiệt nên khi thưởng thức không còn hương vị của thị bò nữa. Sau đó người dân Krông Pa đã nghĩ đến việc làm thịt bò một nắng. Một câu hỏi ở đây là tại sao không phải là thịt bò hai nắng hay ba nắng mà chỉ là thịt bò một nắng? bởi lẽ khi phơi một nắng thịt bò sẽ đảm bảo được độ héo của thịt, bên ngoài giữ được màu vàng se, có độ khô bóng, bên trong vẫn có độ tươi của thịt, đảm bảo được hương vị, đủ chất dinh dưỡng và bảo quản được lâu ngày trong tủ lạnh mà không làm mất đi thành phần dinh dưỡng vốn có của thịt bò.

Cách chế biến bò một nắng rất đơn giản, chỉ cần chọn loại nguyên liệu ngon là được-chủ yếu là thịt đùi, thịt bắp của bò tơ, được chăn thả trong tự nhiên vì thớ thịt săn chắc, ít nước lại có vị ngọt tự nhiên đem lại cho người ăn cảm giác ngon miệng. Thịt được lóc bỏ da, gân và mỡ bạc nhạc, sau đó thái thành từng miếng dày từ 1-1,5cm cỡ bằng bàn tay. Thịt sau khi thái xong được ướp sơ qua với loại gia vị hỗ hợp đã được trộn sẵn, gồm đường, muối, bột nêm, xả và ớt trái phơi khô. Khâu ướp gia vị quyết định đến mùi hương của miếng thịt sau khi nướng. Không nên ướp gia vị đậm quá hoặc nhạt quá. Sau 15-25 phút khi ướp, đem phơi ngoài nắng trong 3-4 tiếng tuy theo nhiệt độ nắng nóng trong ngày. Phơi xong, đo trọng lượng 500gram, 1000gram để đóng gói và bảo quản vào ngăn đông của tủ lạnh.

Loại muối chấm ăn kèm Bò một nắng cũng là một trong những đặc sản vùng chảo lửa Tây Nguyên mà ít nơi nào có được, đó là muối kiến vàng. Kiến vàng là loại kiến sống trên các cây cao vùng rừng núi hoặc trong các vườn cây ăn quả của vùng Krông Pa. Kiến vàng chứa thành phần dinh dưỡng cao, ăn có vị chua. Khó nhất của công đoạn làm loại muối này là đi bắt kiến. Người dân vào rừng phải bịt kín người, tránh trường hợp kiến đốt, rồi dùng sào có cột sẵn lưỡi dao, chặt tổ kiến cho rớt vào phần lưới giăng sẵn. Kiến mang về rang sơ trên bếp để loại bỏ lá cây, tạp chất sau đó đem giã với ớt, muối, bột ngọt.

Muối kiến vàng hòa quyện giữa vị chua của trứng kiến, vị cay của ớt, vị mặn của muối. Nhiều nơi, người dân còn cho thêm lá é trắng, một loại cây thuộc loài rau quế chỉ mọc ở vùng đất khô cằn Krông Pa mới có mùi thơm đặc trưng. Muối kiến vàng là thức chấm làm tăng thêm độ hấp dẫn của đặc sản Bò một nắng Krông Pa. Trong mỗi gói thành phẩm Bò một nắng thường được bán kèm một hũ Muối kiến vàng. Du khách cũng có thể mua riêng Muối kiến vàng để chấm những loại thịt nướng, thịt luộc hoặc trái cây đều được.

Khi ăn, đem ra nướng lại trên bếp than hồng hay lò nướng điện đều được. Miếng thịt cháy vàng cạnh, dậy mùi thơm hòa quyện của thịt bò, sả, ớt kích thích vị giác. Đây là món không thể thiếu trên các bàn tiệc của người dân địa phương. Du khách cũng có thể mua mang theo các buổi dã ngoại hoặc dùng làm thức ăn trong gia đình.

Bò một nắng – muối kiến vàng Krông Pa đã có thương hiệu từ rất lâu và là một trong những niềm tự hào của người dân địa phương. Đến với vùng đất đỏ Tây Nguyên, ngoài tiêu, cà phê, măng khô, đặc sản Bò một nắng cũng là món quà địa phương để lại dấu ấn đặc trưng vùng miền trong lòng du khách.

Nếu một lần ghé đến vùng đất Krông Pa-Gia Lai, thử thưởng thức bò một nắng ăn kèm muối kiến vàng để cảm nhận sự hấp dẫn của món ăn độc đáo này./.